تکثیر گیاه پاندانوس

گل پاندانوس یا برگ خنجری، گیاهی همیشه سبز است که به دلیل شرایط نگهداری ساده، معمولاً از این گیاه در فضاهای بسته مانند آپارتمان، انواع محیط های کاری و ادارات جهت بهره مندی از زیبایی چشمگیرش استفاده می کنند. در این مقاله سعی داریم با روشهای نگهداری و نحوه ی تکثیر گل پاندانوس (برگ خنجری) آشنا شویم، با ما همراه باشید.

گل پاندانوس به برگ خنجری معروف است، و اسم علمی این گیاه Pandanus veitchii ، از خانواده Pandanaceae  می باشد. گل پاندانوس بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مناطق ماداگاسکار و موریس و سواحل زیبای جنوبی اقیانوس آرام (خلیج پانویی) است و در آسیا و آفریقا نیز یافت می شود .

گل پاندانوس خنجری همیشه سبز است و رشد آن کند است. این گیاه میوه هایی شبیه کاج می دهد و میوه آن خوراکی است. گل پاندانوس یا برگ خنجری، دارای برگهایی شبیه به شمشیر و خنجر، کشیده و بلند و دارای رگبرگ های موازی است. لبه و حاشیه برگهای گل خنجری یا گل پاندانوس به صورت دندانه و تیغ مانند است. در نوع ابلق گیاه گل پاندانوس، خطوط و رگبرگهای آن بیشتر و به رنگ سفید و کرم می باشد.

برگهای برگ خنجری (گل پاندانوس)، به صورت ۳ الی ۴ تایی بهم چسبیده، اطراف ساقه را احاطه می‌کنند. تنها ساقه چوبی و ریشه های هوایی فقط در گیاهان مسن دیده می شود. به هیچ وجه نباید ریشه های هوایی آن را قطع کرد. گل پاندانوس سبز شبیه گیاهان آناناس، دراسنا و کوردیلین می باشد.

بیش از ۶۰۰ گونه مختلف از این گیاه شناسایی شده است و به شکل درختچه ای و بوته ای رشد می کند. به دلیل شرایط نگهداری آسان نوع بوته ای گل پاندانوس، در هر گونه فضای بسته ای مانند آپارتمان و هر گونه محیط کاری قابل نگهداری است. سه گونه مهم از گل پاندانوس که در ایران هم زیاد دیده می‌شود، شامل گل پاندانوس سبز، گل پاندانوس ابلق و گل پاندانوس پاکوتاه می باشد. برگ گل پاندانوس سبز، شمشیری شکل و تا طول ۶۰ سانتیمتر است که رنگ آن سبز رنگ با لبه های نقره ای می باشد و زیبایی بی نظیری به محیط می دهد.

شرایط نگهداری گل پاندانوس

 با گذشت چند سال از عمر گیاه پاندانوس، پاجوش های  گل پاندانوس ظاهر می شود که می توان آن ها را از گیاه مادر جدا کرد و  به عنوان گیاه مستقلی کاشت. همانطور که گفته شد، نگهداری گیاه گل پاندانوس یا برگ خنجری آسان است. در زیر به شرایط نگهداری گل پاندانوس یا برگ خنجری مانند نور مناسب، خاک و غیره خواهیم پرداخت.

نور 

گل پاندانوس یا برگ خنجری نیاز به نور فراوان ولی غیرمستقیم دارد. این گیاه به طور متوسط به ۶ الی ۸ ساعت نور لازم دارد. اگر نور دریافتی به گیاه کم باشد، رنگ های کرم بر روی برگهای گل پاندانوس ابلق از بین می رود و به رنگ سبز یکنواخت در می آید.

قرار گرفتن گل پاندانوس در برابر نور زیاد باعث می شود برگهای گیاه کمرنگ و گیاه چروکیده شود. یکی از نکات مهم برای نگهداری بهتر گل پاندانوس همیشه سبز در آپارتمان، قرار دادن آن در پنجره جنوبی است. اگر امکان فراهم آوردن نور کامل و غیرمستقیم برای گیاه گل پاندانوس فراهم نباشد، گیاه را در زیر لامپهای مخصوص رشد قرار دهید. استفاده از لامپهای مخصوص رشد گیاه گزینه مناسبی در تمام طول سال است زیرا به طور یکنواخت، نور را در اختیار گیاه قرار می دهد.

آبیاری 

این گیاه به میزان زیادی به آب احتیاج دارد و خاک گل پاندانوس باید همیشه مرطوب باشد. برای نگهداری گل پاندانوس از گلدانی استفاده کنید که زهکشی مناسبی داشته باشد تا بتواند آب اضافی را پس از آبیاری خارج کند و باعث ایجاد پوسیدگی در ریشه نشود. بهتر است برای آبیاری برگ خنجری از آب جوشیده سرد یا آبی که دپو شده و کلر آن از بین رفته است، استفاده کنید. هنگام آبیاری برگ خنجری، مراقب باشید که آب بر روی برگهای گیاه ریخته نشود، زیرا به مرور باعث از بین رفتن شادابی و پلاسیده شدن برگها می شود.

دما

 گل پاندانوس نسبت به دما مقاوم است. ولی بهترین دما برای نگهداری گل پاندانوس بین 18 تا 29 درجه سانتیگراد است. در تابستان که دما ممکن است به 40 درجه سانتیگراد برسد، اگر گیاه را در بیرون از خانه نگه می دارید، آن را به داخل بیاورید و به کمک اسپری آب آن را غبار پاشی کنید. کمترین دمایی که گل پاندانوس می تواند تحمل کند ۱۰ درجه سانتیگراد است و در دمای کمتر، گل پاندانوس سبز دچار یخ زدگی می شود. جهت نگهداری گل پاندانوس در زمستان آن را به داخل و به فضایی گرم تر منتقل کنید.

رطوبت 

گل پاندانوس به رطوبت متوسط و تقریباً بالا تمایل دارد، اما تا رطوبت 25 درصد را به خوبی می‌تواند تحمل کند. گل پاندانوس را به راحتی می توان در خانه و هر گونه فضای بسته در دمای محیط نگهداری کرد. ولی بهترین رطوبت جهت رشد و شادابی بیشتر برگ خنجری بین 50 تا 70 درصد است.

در تابستان به دلیل بالا بودن دما، تأمین رطوبت برای گیاه ضروری است. برای تأمین رطوبت مورد نیاز این گیاه می توانید از غبارپاشی، دستگاه رطوبت ساز و یا جزیره استفاده کنید. برای ساخت جزیره در زیر گلدانی مقداری سنگریزه قرار دهید و روی آن را کمی آب بریزید به طوری که زیر گلدان کاملاً خشک باشد. برای استفاده از دستگاه رطوبت ساز، آن را در فاصله سه الی چهار متری از گیاه قرار دهید.

خاک 

گل پاندانوس سبز به خاکی سبک با زهکشی بالا احتیاج دارد تا هنگام آبیاری، آب اضافی را از گلدان خارج کند و موجب پوسیدگی ریشه نشود. البته از مزایای این گیاه این است که به خاک حساسیت زیادی ندارد. ترکیبات خاکهای مختلفی که در زیر آمده است برای تقویت گل پاندانوس پیشنهاد می‌شود. می‌توانید یکی از آنها را برای گیاه خود انتخاب کنید:

• مخلوطی از خاک گلدان، خاک باغچه به اضافه پیت ماس
• ترکیبی از ماسه و خاک برگ که قبلاً در آن چمن کاشته شده باشد.
• مخلوطی از خاک باغچه به همراه کمپوست و پیت ماس به نسبت ۴ بر یک.

هرس کردن گل پاندانوس

گل پاندانوس سبز و زیبا نیاز به هرس کردن ندارد و فقط لازم است زمانی که برگهای مسن آن زرد شدند، آنها را به کمک قیچی تیز و استریل ببرید.

تعویض گلدان گل پاندانوس

در کل این گیاه نسبت به تعویض گلدان زیاد حساس نیست اما بهتر است تعویض گلدان گل پاندانوس، به طور سالانه و یا هر یک سال و نیم یکبار انجام گیرد و به همراه آن خاک گلدان را نیز عوض کرد.

بهتر است تعویض گلدان را در فصل بهار انجام دهید ولی می توانید در هر موقع از سال نیز این کار را انجام دهید و یکی از راههای تشخیص اینکه زمان تعویض گلدان رسیده است، این است که ریشه های گل پاندانوس از خاک خارج شده باشد. در هر زمان احساس کردید که شادابی و یا رشد گیاه خیلی کم شده است، می توانید خاک گلدان را عوض کنید و اگر امکان تعویض خاک گلدان گل پاندانوس به طور کامل وجود ندارد، می توانید خاکهای سطحی گلدان را عوض کنید.

کود دهی گل پاندانوس

این گیاه به کود دهی خاصی احتیاج ندارد اما برای نگهداری گل پاندانوس سبز، بهتر است در فصل رشد گیاه یعنی بهار و تابستان، آن را با کود مناسب تغذیه کرد. همچنین بهتر است که برای کوددهی و تقویت گل پاندانوس خنجری از کود شیمیایی مخصوص گیاهان زینتی و یا کود 20-20-20 و به صورت ماهانه به گیاه استفاده کنید.

معمولاً این گیاه نسبت به کمبود آهن واکنش نشان می دهد، یعنی در تابستان برگ های جوان در وسط بوته سفید می شود و این برای پرورش دهنده گیاه، حالت طبیعی جلوه می کند ولی این حالت نشان دهنده کمبود آهن در گیاه گل پاندانوس بخصوص در فصل تابستان است. پس از کودهای آهن دار نیز به مقدار کمی به صورت ماهانه به گیاه بدهید. نکته لازم جهت کود دادن به گل پاندانوس این است که ابتدا آن را آبیاری کنید و سپس به گیاه کود دهید.

تمیز کردن برگهای گیاه پاندانوس

 برای تمیز کردن برگهای گل پاندانوس، از اسفنج یا دستمال نرم و مرطوب و یا از محلول رقیق شیر و آب نیز می‌توانید استفاده کنید. برگهای این گیاه مقاومت نسبتاً خوبی دارد و علاوه بر روشهای فوق، می توان از براق کننده شیمیایی نیز هر دو ماه یکبار استفاده کرد. ولی بهترین راه برای تمیز کردن برگ های گل پاندانوس، پارچه نم دار و مرطوب است.

روش های تکثیر گل پاندانوس

تکثیر گل پاندانوس یا برگ خنجری، مشکل نیست ولی کمی دقت نیاز دارد. تکثیر گل پاندانوس از طریق کاشت بذر و استفاده از پاجوش های گیاه مادر انجام می شود.

برای تکثیر گل پاندانوس یا برگ خنجری از قلمه زنی استفاده نمی شود، زیرا ساقه گل پاندانوس یکسره است و قلمه برداشتن از ساقه موجب آسیب آن می شود؛ مگر در مواردی که ساقه گل پاندانوس آسیب دیده و شکسته شده است. برای ادامه زندگی گیاه، آن را از ساقه جدا کرده و  قلمه حاصل را ابتدا در هورمون ریشه زایی و سپس در خاک مغذی حاوی ترکیب خاک پرلیت و پیت ماس بکارید.

همانطور که گفته شد تکثیر گل پاندانوس از طریق کاشت بذر و پاجوش انجام می‌شود، اما عملاً  امروزه از کاشت بذر استفاده نمی شود زیرا احتمال اینکه گیاه کامل و تازه ای از آن تکثیر شود، کم است.

پاجوش پاندانوس

بهترین روش برای تکثیر گل پاندانوس، استفاده از پاجوش های اطراف گیاه مادر است که باید به دقت آن را جدا کنید. پاجوش مناسب جهت تکثیر حداقل باید بین 8 سانتیمتر باشد و تکثیر گل پاندانوس با پاجوش را به روش زیر انجام دهید.

ابتدا توسط چاقوی تیز و استریل، پاجوشهای مناسب اطراف گیاه مادر گل پاندانوس را جدا کنید. پاجوش در واقع گیاهی کامل و مستقل است که در کنار گیاه مادر رشد می کند. پس از جدا کردن پاجوش ها، می توانید آن را در داخل یک لیوان کوچک آب بگذارید و سپس در محیطی با نور مناسب قرار دهید تا ریشه دهد. بهتر است برای رویش بهتر و سریعتر گیاه پاجوشی را که جدا کرده اید داخل هورمون ریشه زایی قرار دهید و سپس پاجوش ها را در خاک حاوی کمپوست بذر و ماسه یا خاک باغچه به همراه پیت ماس و یا داخل خاکی مخلوط شده از شن و ماسه و کمپوست در گلدان کوچک بکارید.

گلدان را در مکانی مناسب که نور کامل و غیرمستقیم دریافت می‌کند قرار دهید. تامین نور مناسب گیاه در این مرحله ضروری است و اگر امکان تامین نور کافی برای گیاه گل پاندانوس ممکن نمی باشد، از لامپهای مخصوص رشد گیاه استفاده کنید و گلدان را در دمای 20 تا 23 درجه قرار دهید. برای فراهم کردن رطوبت گیاه در روزهای اول، می توانید کیسه پلاستیکی شفاف بر روی گلدان بکشید و روی آن سوراخهایی ایجاد کنید تا رطوبت مورد نیاز گیاه تأمین شود.

در کاشت پاجوش و تکثیر گیاه پاندانوس (برگ خنجری)، همواره خاک را مرطوب نگه دارید و روزانه غبارپاشی گیاه را انجام دهید. بهترین زمان برای تکثیر گل پاندانوس یا برگ خنجری، اواسط بهار است تا گیاه به خوبی رشد کند و در نهایت در تابستان، آن را به گلدان بزرگتر منتقل کنید. اما اگر در بهار نتوانستید گیاه را تکثیر کنید، می توانید در تابستان این کار را انجام دهید.

آفات و بیماری های گل پاندانوس

 ممکن است برای گل پاندانوس مانند هر گیاه دیگری، مشکلات و بیماری هایی ایجاد شود. در اینجا به مشکلات و بیماری هایی که گل پاندانوس سبز و زیبا را تهدید می کند، خواهیم پرداخت.

از مهمترین آفات که به گل پاندانوس آسیب می زند، می توان عنکبوت قرمز، تریپس و سایر حشرات مضر را نام برد که به کمک سموم حشره کش از بین می روند.

چروکیدگی و قهوه ای شدن برگ‌های گل پاندانوس

این مشکل به دلیل آبیاری زیاد و یا دمای محیط بالاست. برای رفع این مشکل به گیاه آب دهید و آن را به مکانی خنک منتقل کنید.

پوسیدگی برگ های گل پاندانوس

پوسیدگی برگ های گل پاندانوس خنجری به علت قطرات آب است که هنگام آبیاری گیاه بر روی برگ گیاه باقی می ماند. برای پیشگیری از ایجاد این مشکل مراقب باشید هنگام آبیاری گیاه، آب بر روی برگها ریخته نشود.

وجود لکه های قهوه ای رنگ بر روی برگ‌های گل پاندانوس

این مشکل به دلیل عدم رطوبت و خشکی بیش از حد هوا ایجاد می شود. برای رفع این مشکل، رطوبت مورد نیاز گیاه پاندانوس را به یکی از روشهای گفته شده در بالا فراهم کنید.

نرم، آبکی و قهوه ای شدن برگ‌های گل پاندانوس

اگر برگ های گل پاندانوس به رنگ قهوه ای کم رنگ، نرم و آبکی درآمد، نشان‌دهنده این است که گیاه در مکانی با دمای پایین قرار گرفته و دچار یخ زدگی شده است. برای رفع این مشکل، گیاه را به مکانی با دمای بالاتر منتقل کنید.

علت ریز و کوچک بودن برگ‌های جدید گل پاندانوس

این مشکل زمانی پیش می آید که گلدان گل پاندانوس خنجری کوچک بوده و توده ریشه بسیار حجیم است. برای رفع این مشکل، گلدان را تعویض و خاک آن را با خاک جدید عوض کنید.

علت آبکی و پوسیدگی قسمت انتهایی برگ‌های گل پاندانوس

این مشکل زمانی پیش می آید که آبیاری گیاه گل پاندانوس بیش از اندازه بوده است. اجازه دهید که خاک گیاه خشک شود و سپس آن را آبیاری کنید. در شرایطی که درجه حرارت زیر ده درجه سانتیگراد باشد، آبیاری گیاه را قطع و آن را به محیطی گرمتر جابجا کنید.

یکنواخت شدن رنگ برگ های گل پاندانوس

اگر برگ های گل پاندانوس حالت ابلق خود را از دست داده و به صورت یکنواخت سبز شده است، نشان‌دهنده کمبود نور گیاه است. در اینصورت گیاه را به مکانی با نور غیرمستقیم و فراوان منتقل کنید. پیشنهاد می شود برای تأمین نور مورد نیاز گیاه، از لامپهای مخصوص رشد گیاهان استفاده کنید.

رنگ پریدگی و چروک شدن برگ های گل پاندانوس

این مشکل زمانی ایجاد می شود که گل پاندانوس خنجری در معرض نور مستقیم خورشید قرار گرفته است. در این صورت گیاه برگ خنجری را به مکانی با نور کمتر جابجا کنید. توصیه می شود از لامپهای مخصوص رشد گیاه، برای تأمین نور مورد نیاز گل پاندانوس استفاده کنید.

وجود لکه های قهوه ای در پشت برگ های گل پاندانوس

 علت این مشکل به دلیل وجود نوعی آفت مخصوص برگ خنجری است. برای حل این مشکل گل پاندانوس، آن را با سم نفوذی حشره کش مطابق روش استفاده آن و هر دو هفته یکبار سمپاشی کنید.

وجود نقاط زردرنگ و تار عنکبوت در سطح زیرین برگ های گل پاندانوس

دلیل این بیماری ناشی از کنه ریز قرمز میکروسکوپی است و برای بر طرف کردن آن، گیاه گل پاندانوس را با سم کنه کش هر دو هفته یکبار و مطابق روش استفاده آن سمپاشی کنید.

علت زرد شدن برگهای گل پاندانوس

اولین عاملی که باید هنگام زرد شدن برگهای گل پاندانوس بررسی کرد، این است که ممکن است برگ های گیاه قدیمی شده و  نهایتاً زرد شده باشد، پس آن را هرس کنید. علت زرد شدن برگهای گل پاندانوس به عوامل مختلفی بستگی دارد که در زیر به آنها اشاره و به راه حل های برطرف کردن آنها می پردازیم:

• گرما ونور زياد: در این حالت گیاه را به مکانی با نور مناسب و دمای پایین تر منتقل کنید.
• رطوبت کم و خشکی محیط: برای رفع این مشکل، رطوبت محیط را به کمک یکی از روشهای ذکر شده فراهم کنید.
• آبياری کم و نامناسب: گیاه را بطور متعادل آبیاری کنید.
• کمبود مواد غذایی: از کود مناسب به روشی که در بالا برای کوددهی گل پاندانوس گفته شد، استفاده کنید.

اگر تمامی موارد گفته شده در بالا رعایت شده بود ولی باز برگ های گل پاندانوس زرد و نوک برگ سوخته بود، علت دیگری می تواند داشته باشد و دلیل آن بیماری های قارچی است. برای درمان بیماری، باید سم بردوفیکس روی برگ‌های گیاه گل پاندانوس اسپری شود.