راهنمای جامع نگهداری سیکاس

سیکاس گیاهی زیبا است که هم در آپارتمان و هم در فضای باز قابل نگهداری است. گیاه سیکاس گیاهی مقاوم است و به خاطر رویش کمی که دارد جز گیاهان گران قیمت و لوکس و تشریفاتی به حساب میاد. پیش‌تر نیز در ایران گرولایت از سیکاس به عنوان گیاهان آپارتمانی لوکس نام بردیم.

در این مقاله سعی داریم درباره چگونگی نگهداری از سیکاس، طرز نگهداری سیکاس در باغچه و آپارتمان و نگهداری سیکاس در زمستان و همچنین علت زرد شدن برگهای سیکاس و ... بیشتر صحبت کنیم، با ما همراه باشید.

گل یا نخل سیکاس گیاه بسیار زیبا و قابل پرورش در منازل، آپارتمان ها، باغچه ها و گل فروشی ها است که اغلب برای تزیین دسته گل از آن استفاده می شود. گیاه سیکاس، گیاهی با ساقه ضخیم و به شکل غده ای است. رشد سیکاس کند بوده و گیاهی مقاوم بومی مناطق جنوب و جنوب شرقی آسیا، استرالیا، آفریقا، هند و چین می باشد و برگهای آن کشیده و به شکل نخل ها می باشد.

نکته جالب درباره این گیاه این است که گیاه سیکاس، گیاهی دو پایه می باشد، یعنی به دو شکل نر و ماده رشد می کند. گیاه سیکاس نر، برگ های کوتاه تر و پرتر و کلفت تر دارد و گیاه سیکاس ماده شامل برگهایی بلندتر، مسطح و دارای کرک های ریز می باشد. برگهای جوان گیاه سیکاس به صورت دایره ای رشد می‌کند و در ابتدا بسیار نرم هستند، اما با بالا رفتن سن گیاه این برگ ها از هم باز تر و محکم تر می شود.

زمان برگدهی سیکاس در شهریور ماه است و در هر بار برگدهی 20 الی 30 برگ به گیاه افزوده می شود. طول برگهای گیاه سیکاس ممکن است به دو متر نیز برسد. ساقه این گیاه به صورت تنه شبیه نخل ها است و یک انشعاب دارد. در ادامه شرایط نگهداری از گیاه سیکاس در آپارتمان و باغچه را با هم بررسی می‌کنیم.

چگونه از گیاه سیکاس نگهداری کنیم؟

برای نگهداری گیاه سیکاس مانند هر گیاه دیگر باید شرایط لازم مانند: آبیاری، خاک مناسب، کوددهی، تأمین رطوبت لازم و سایر موارد را در نظر گرفت. باید به این نکته توجه داشت که شرایط نگهداری سیکاس در آپارتمان با شرایط نگهداری آن در باغچه اختلاف کمی دارد که در قسمتهای مختلف به آن خواهیم پرداخت.

نحوه آبیاری گل سیکاس

گیاه سیکاس به کم آبی مقاوم است. به دلیل اینکه پیاز و ساقه گیاه آب زیادی را درون خود ذخیره می کند، گیاه سیکاس در کم آبی، از آب ذخیره شده استفاده می کند. میزان آبیاری گل سیکاس در باغچه و در آپارتمان با هم تفاوت دارد. روش نگهداری سیکاس در آپارتمان به این شکل است که هرگاه سطح خاک گلدان خشک شد، می توان گیاه را آبیاری کرد. البته باید مراقب بود که خاک گلدان بیش از حد خشک نشود. اما زمانی که سیکاس در باغچه نگهداری می شود به آب بیشتری نیاز دارد.

در فصل تابستان به دلیل دمای بالا، تا هفته ای دو بار می توان گیاه را آبیاری کرد. نکته ضروری در آبیاری گیاه سیکاس هم در باغچه و هم در آپارتمان، این است که هنگام آبیاری، آب بر روی برگها ریخته نشود؛ زیرا موجب پوسیدگی برگها می شود. ضمناً آبیاری طوری نباشد که سیکاس غرق آب شود، چرا که پوسیدگی ریشه را به همراه خواهد داشت.

دمای مناسب نگهداری سیکاس

گیاه سیکاس متعلق به مناطقی با هوای معتدل و مرطوب است. در نتیجه یکی از  مهمترین  نیاز های سیکاس، دمای متعادل است. دمای مناسب برای این گیاه در حدود 15 الی 25 درجه سانتی گراد می باشد. انواع مختلف سیکاس به سرما حساس می باشند بنابراین جهت نگهداری سیکاس در زمستان و هوای سرد، بهتر است سیکاس را در صورت امکان به داخل فضای بسته جابجا کنید و یا روی آن نایلون بکشید.

خاک مناسب نگهداری سیکاس 

 یکی از خصوصیات خوب سیکاس این است که در هر خاکی می تواند رشد می کند. اما باید خاک آن سبک و زهکشی آن خوب باشد. چون باید آب را به راحتی عبور دهد تا اطراف پیاز سیکاس، آب تجمع نیابد و باعث پوسیدگی آن نشود. جهت نگهداری از سیکاس در آپارتمان و باغچه می توانید یکی از ترکیبات زیر را به عنوان خاک مناسب انتخاب کنید:

1. مخلوطی از یک قسمت خاک باغچه و خاک برگ و یک قسمت شن
2. مخلوطی ازخاک باغچه و پیت ماس و پرلیت
3. مخلوطی از خاک برگ، ماسه، رس
4. استفاده از خاک مخصوص کاکتوس به همراه مواد آلی
5. مخلوطی از یک قسمت خاک معمولی گیاهان گلدانی یا خاک لوم و یک قسمت شن
6. یک قسمت خاک برگ و یک قسمت شن

نکته ضروری هنگام کاشت سیکاس در باغچه و یا در گلدان، این است که گیاه طوری کاشته شود که سطح آن، کمی بالاتر از سطح خاک باشد. پیاز سیکاس باید طوری در خاک قرار گرفته باشد که نیمی از آن در خاک و نیم دیگر آن بیرون از خاک باشد.

نور مناسب جهت نگهداری سیکاس در باغچه و آپارتمان

به طور کلی سیکاس ها نورمستقیم را دوست دارند اما به راحتی نیز خود را با شرایط نگهداری در آپارتمان وفق می دهند و نور غیرمستقیم ولی زیاد را نیز می پسندد. در بیشتر مواقع می توانید آن را در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. تابش نور به سیکاس باعث می شود که برگهای آن بلندتر شود.

اما نکته مهم در مورد نوردهی به سیکاس این است هنگامی که گیاه در زمان برگدهی است و برگهای جدید در حال رشد هستند،، باید مراقب تابش آفتاب باشید. زیرا اگر برگهای جدید به مدت طولانی در معرض نور مستقیم باشند، برگ ها آن رشد کافی را نمی کنند و کوتاه می مانند. نکته مهم دیگر در مورد نوردهی مناسب به سیکاس این است که برای رشد یکنواخت بدنه و ساقه گیاه در آپارتمان، هفته ای یکبار آن را بچرخانید تا سیکاس زیبای شما به طور یکنواخت رشد نماید.

رطوبت کافی

یکی از خصوصیت های خوب گیاه سیکاس، این است که به میزان رطوبت محیط اطراف حساسیت ندارد و در هر محیطی می توان آن را نگهداری کرد؛ درنتیجه اگر محیط نگهداری سیکاس در آپارتمان خشک باشد، رطوبت اطراف آن را می توان به کمک کاسه آبی در کنار گلدان یا غبار پاشی انجام داد. هنگام غبار پاشی به گیاه آن را از نور مستقیم خورشید دور کنید و یا در شب این کار را انجام دهید که برگها آسیب نبینند.

راه دیگر برای افزایش رطوبت اطراف گیاه سیکاس استفاده از جزیره است، بدین صورت که در داخل زیر گلدانی سنگریزه پر کنید و روی آن آب بریزید، به طوری که آب در تماس با سطح زیر گلدان نباشد.

نحوه کود دهی به نخل سیکاس در آپارتمان و باغچه

همانطور که گفته شد نگهداری سیکاس در آپارتمان و باغچه با یکدیگر کمی تفاوت دارد و از طرفی میزان کودی که گیاه دریافت می کند، بستگی به میزان نوری دارد که در اختیار گیاه قرار می گیرد.

گیاه سیکاسی که در باغچه نگهداری می شود به دلیل اینکه نور زیادی در اختیار دارد، نیاز به کود بیشتری دارد. اما در صورت دریافت نور کم یا سایه باید کود کمتری به گیاه داده شود. بهترین زمان برای کود دهی به گیاه سیکاس اوایل بهار تا آخر تابستان و به صورت ماهی یکبار می باشد. چون در این فصل، گیاه شروع به برگدهی می کند. برای گیاهان سیکاسی که در باغچه نگهداری می شود؛ بهترین کود، کود حیوانی است که  مواد مغذی آن به طور آهسته و پیوسته در اختیار گیاه قرار می گیرد.

برای گیاه سیکاس که در آپارتمان رشد می کند، می توان از کود مایع که میزان نیتروژن، پتاسیم و فسفر آن برابر است مانند 10-10-10 استفاده کرد. نکته ضروری برای استفاده از کود مایع این است که آن را حتماً به صورت رقیق استفاده کنید. یعنی به اندازه نصف مصرف دستور کارخانه از آن استفاده شود.

از کوددهی بیش از حد به گیاه جلوگیری کنید زیرا ریشه های سیکاس حساس هستند و ممکن است که گیاه دچار سوختگی شود و از بین برود. نکته مهم در کودهی سیکاس این است که حتماً باقی مانده مقدار کود بر روی پیاز به دقت جمع آوری شود، چون منجر به اختلال در رشد گیاه می شود.

تعویض گلدان گیاه سیکاس

این گیاه با توجه به اینکه رشد بسیار کمی دارد نیاز به تعویض گلدان در آن خیلی کم است و تعویض سالیانه گلدان ضروری نمی باشد؛ ولی بهتر است که هر دو یا سه سال یکبار، گلدان آن را عوض کنید. پیاز سیکاس باید طوری در خاک قرار گیرد که نیمی از آن داخل و نیم دیگر آن بیرون از خاک باشد. بهترین زمان برای تعویض گلدان سیکاس زمانی است که رشد گیاه کم شده؛ فصل زمستان و یا اوایل بهار فرصت مناسبی برای این کار است.

نکته‌ای که در انتخاب گلدان باید به آن دقت نمایید سایز گلدان است، گلدان باید حداقل یک و نیم برابر ریشه گیاه عمق داشته باشد، که همزمان با رشد ریشه گیاه، فضای کافی جهت رشد ساقه و تنه گیاه نیز فراهم شود.

هرس کردن گیاه سیکاس و تمیز کردن برگ های آن

سیکاس به دلیل اینکه رشد خیلی کمی دارد، نیاز به هرس کردن ندارد. زمانی که برگ های سیکاس آسیب دیده، آفت زده، زرد شده و یا اینکه برگ های گیاه خارج از ساختار  و یا مرکز گیاه رشد کرده باشد، حتماً گیاه را هرس کنید. جهت هرس کردن سیکاس، قسمت های آسیب دیده را به کمک قیچی تیز و استریل جدا کرده و محل بریده شده را برای جلوگیری از بیماری های قارچی به خوبی ضدعفونی کنید.

برای تمیز کردن برگهای زیبای چرمی و براق سیکاس به هیچ وجه از براق کننده های شیمیایی استفاده نکنید. بهترین راه حل برای تمیز کردن برگ‌های سیکاس استفاده از شیر یا دستمال نمدار است. برای تمیز کردن برگهای گیاه سیکاس، کمی شیر تازه را با مقداری آب مخلوط نمایید و به کمک دستمال نرم آن را بر روی برگهای سیکاس بکشید.

 روش های تکثیر گیاه سیکاس

تکثیر گیاه سیکاس به سه روش قابل انجام است که در ادامه به طور کامل به آن می پردازیم:

تکثیر گیاه سیکاس از طریق پاجوش

 در روش تکثیر گیاه سیکاس به روش پاجوش، حتماً باید از گیاهان نر سیکاس استفاده کرد. چرا که فقط گیاه نر سیکاس پاجوش می دهد. در مرحله اول، اجازه دهید که پاجوش های گیاه کاملاً رشد کند؛ در این حالت رنگ آن، سبز تیره خواهد شد. در اوایل فصل بهار می توان از این پاجوش ها برای تکثیر گیاه سیکاس استفاده نمود. نحوه و روش تکثیر پاجوش گل سیکاس در گلدان یا حیاط به شرح زیر می باشد:

گیاه را از گلدان خارج کنید و خاک اطراف ریشه آن را به آرامی تکان دهید و محل اتصال ریشه و پاجوش را پیدا کنید. با استفاده از قیچی یا تیغ تیز و استریل به آرامی پاجوش را با ریشه از قسمت های دیگر ببرید.

ریشه را به محلول ریشه زایی آغشته کنید. مخلوطی از خاک برگ و ماسه به عنوان بستر کشت فراهم کنید و گیاه سیکاس جدید را به طوری داخل آن قرار دهید که نصف پیاز داخل خاک قرار گرفته باشد. گیاه را در مکانی معتدل و سایه قرار داده و اجازه دهید خاک آن خشک شود و آبیاری کنید.

پس از حدود 2 ماه گیاه شروع به ریشه زایی و برگ دادن می کند. پس از رشد برگ های جوان می توانید، کوددهی را برای رشد بهتر گیاه آغاز کنید.

نکته لازم این است زمانی که برگها به طور کامل رشد نکرده اند، گلدان را جابجا نکنید؛ زیرا باعث توقف رشد آن می شود. سپس سیکاس را به زیر نور آفتاب منتقل کرده و آن را آبیاری کنید و در نهایت به گلدان مناسب منتقل کنید.

تکثیر سیکاس از طریق کاشت بذر 

کاشت گیاه با بذر، فقط از گیاه ماده سیکاس ممکن است و بذرهای گیاه در دی و بهمن قابل جمع آوری هستند. دانه ها کاملا رسیده هستند و به راحتی با تکان دادن گیاه جدا می شوند. کمی دانه ها را فشار دهید، بذرها آماده کاشت هستند. در ادامه با روش تکثیر با بذر بیشتر آشنا می شویم:

ابتدا باید پوست قرمز بذرها را جدا کرده و بذرهای تازه را 2 روز در جایی خشک قرار دهید تا آماده کاشت شوند و بذرهایی که قدیمی هستند را حدود 2 روز در آب خیس کنید تا رطوبت را بهتر جذب کنند و آنها را درخاکی که نیمی از آن پرلیت و نیم دیگر آن مخلوط خاک برگ و پیت ماس است، قرار دهید و در ظرف مناسبی بریزید.

برای زهکشی بهتر خاک کمی شن به آن می توان اضافه کرد. بذرها را در مکانی سایه و به دور از نور مستقیم خورشید قرار دهید و دمای محیط را بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد تنظیم کنید. بذرها را به صورت افقی و از پهلو داخل خاک قرار دهید. حدود 3 ماه طول می کشد که بذرها ریشه بدهند و 12 ماه نیز طول می کشد تا تبدیل به یک گیاه کامل شوند. در زمان ریشه دهی باید سعی کنید خاک همواره مرطوب باشد و از غرق آب نمودن خاک اجتناب کنید. بعد از جوانه زدن، گیاه سیکاس جدید را طبق روشی که گفته شد کوددهی کنید.

تکثیر سیکاس از طریق قلمه برگ

تکثیر قلمه ساقه سیکاس در آب یا خاک، کمی سخت است و بیشتر از دو روش قبلی برای رشد و تکثیر سیکاس استفاده می‌شود. در تکثیر گیاه به این روش نمی توان از برگ آن استفاده کرد. ساقه گیاه نیز که به شکل تنه رشد می کند یک تکه بوده و برای استفاده از آن برای تکثیر باید قسمتی از آن را قطع کرد. بنابراین بسیاری از افراد ترجیح می دهند زمانی که تنه گیاه خود به خود قطع شده باشد، از قسمت جدا شده برای قلمه استفاده کنند.

نکته جالب این است که تنه بریده شده را می توان به قسمت های مختلف تقسیم کرد و چند گیاه سیکاس با آن پرورش داد. سپس انتهای تنه را بدون اینکه تقسیم کنید به محلول ریشه زایی آغشته کرده و در خاک مناسب نگهداری سیکاس قرار دهید، حال آن را مرتب آبیاری کرده و گیاه سیکاس را در معرض نور غیرمستقیم خورشید قرار دهید تا ریشه و جوانه بدهد.

عوارض، آفات و بیماری‌های گیاه سیکاس

در زیر به برخی از مشکلات و آفات و بیماری های که ممکن است برای گیاه سیکاس پیش بیاید می پردازیم:

زرد شدن برگ‌های سیکاس به صورت برگ‌های تکی

این مشکل به دلیل کمبود آهن و یا کوددهی بیش اندازه  به گیاه می باشد.

زرد شدن کل برگ‌های گیاه سیکاس

علت زرد شدن برگ سیکاس، آبیاری بیش از حد و یا زهکشی نامناسب خاک می‌باشد که در نهایت سبب پوسیدگی ریشه و پیاز گیاه می شود.

ایجاد لکه های قهوه ای ریز روی برگ‌های گیاه سیکاس

وجود لکه های قهوه ای بر روی برگهای سیکاس نشان‌دهنده آسیب زدن شته و یا کنه ها است که به رنگ قهوه ای پر رنگ و معمولاً بر روی برگهای مسن تر  بیشتر دیده می شود. برای رفع این مشکل از سموم کنه کش و شته کش می توان استفاده کرد.

وجود لکه های زرد  به صورت نقطه نقطه بر روی برگ‌های سیکاس

این مشکل در اثر بارش باران، برف و یا تگرگ بر روی برگ گیاه ایجاد می شود. برای رفع این مشکل هنگام بارش باران، برف یا تگرگ بر روی آن کیسه نایلون بکشید.

یخ زدگی گیاه سیکاس

قرار دادن گیاه در دمای زیر پنج درجه سانتیگراد منجر به یخ زدگی گیاه می شود.  برای جلوگیری از یخ زدگی گیاه سیکاس، گیاه را به فضای گرم منتقل کنید و یا روی آن نایلون بکشید.

پوسیدگی و یا بیماری های قارچی بر روی تنه و یا ریشه گیاه سیکاس

در این حالت ساقه و تنه گیاه نرم می‌شود. آبیاری بیش از حد منجر به رشد قارچها می شود. آبیاری به میزان کافی و حذف اندامهای قارچی آلوده و استفاده از قارچ کش ها راه حل مناسبی برای رفع این مشکل است.

برگ ندادن سیکاس و کم پشت و بلند شدن برگ‌ها

این مشکل به دلیل کمبود نورکافی، ایجاد می شود. برای رفع این مشکل، گیاه را به مکانی با نور بیشتر منتقل کنید.

کوتاه شدن برگ‌های سیکاس

علت این امر، نور دریافتی زیاد گیاه است. گیاه را به مکانی که نیم سایه است، منتقل کنید.

شپشک آردآلود

یکی از آفات گیاه سیکاس، شپشک آردآلود است، این آفت بخصوص در ناحیه اتصال برگچه ها به دمبرگ و حتی بر روی ریشه فعالیت می‌کند.

حشرات سپردار

این آفت سیکاس به شکل نقاطی قهوه‌ای یا مشکی بر روی برگها قابل رؤیت است. این حشرات از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. تعداد کم آنها مشکل عمده ای را برای گیاه ایجاد نمی‌کند اما با افزایش تعداد این حشرات موجب زردی برگهای جوان و نهایت ریزش برگها می‌شود.

لارو حشرات

از آفت های سیکاس، لارو حشرات مختلف هستند که از برگهای این گیاه تغذیه کرده و موجب سوراخ شدن در سطح برگها و در نهایت موجب ریزش برگهای سیکاس و در نتیجه کاهش رشد گیاه می شوند.

پوسیدگی پایه ساقه

یکی از بیماریهای قارچی و از آفات مهم گیاه سیکاس پوسیدگی پایه ساقه می باشد که می‌تواند موجب پوسیدن و تغییر رنگ ساقه از سطح خاک شود. زهکشی مناسب خاک، آبیاری کافی، استفاده از خاک استریل و تمیز بودن محیط رشد گیاه از جمله راهکارهای پیشگیری از این بیماری می باشد.