تأثیر آلودگی هوا بر رشد و پرورش گیاهان

آلودگی هوا همواره از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است چرا که اثرات جبران‌ناپذیری بر انسان و جانوران دارد. در این بین نباید نقش آلودگی هوا در پرورش گیاهان را نیز نادیده گرفت؛ چرا که آلودگی هوا موجب نابودی پوشش گیاهی می‌شود. مسئله‌ای که نه‌تنها برای گیاهان بلکه برای انسان و جانوران نیز بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. 
گیاهان یکی از عوامل بسیار مؤثر در کاهش آلودگی هوا و سپر انسان در مقابل آن هستند؛ اما تا چه اندازه در پرورش گیاهان و کاهش آلودگی هوا موفق بوده‌ایم؟ در ادامه محتوا، ابتدا به توضیح آلودگی هوا و انواع آن و همچنین اثراتی که می‌تواند بر گیاهان و رشد آن‌ها داشته باشد می‌پردازیم و سپس در انتها به راهکارهایی که می‌توانیم به وسیله آن‌ها رشد گیاهان را با وجود آلودگی هوا افزایش دهیم اشاره می‌کنیم.

آلودگی هوا

آلودگی هوا هنگامی رخ می‌دهد که ذرات مضر در اتمسفر زمین قرار گیرد. آلودگی هوا مخلوطی از ذرات معلق و آلاینده‌ها (مواد موجود در هوا که می‌تواند به‌صورت جامد، مایع و گاز وجود داشته باشد) می‌باشد که میزان غلظت آن اگر افزایش یابد، بسیار برای انسان، جانوران و حتی گیاهان مضر خواهد بود.

آلودگی هوا می‌تواند در داخل ساختمان‌ها و خارج آپارتمان‌ها حضور داشته باشد. در داخل ساختمان، هنگامی‌که از منابع سوختی برای مصارف مختلف استفاده شود موجب ایجاد آلودگی هوا در میزان متفاوتی می‌شود. در خارج ساختمان نیز، عوامل متعددی می‌تواند موجب ایجاد آلودگی شود و ماحصل آن چیزی جز آسیب به سلامتی انسان‌ها و حیوانات و از بین بردن محیط نیست. 

انواع آلودگی هوا

آلودگی هوا در واقع به 2 بخش طبیعی و غیرطبیعی تقسیم می‌شود. آلودگی طبیعی در اثر فعل و انفعالاتی که در طبیعت رخ می‌دهد به وجود می‌آید و بدون دخالت انسان است. طوفان و گردوغبار، دود و خاکستر ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌ها و آتشفشان، همچنین فرایند پوسیدگی گیاهان و جانوران موجب ایجاد گاز‌هایی مانند متان، کربن‌دی‌اکسید و کربن مونو اکسید از جمله وقایعی هستند که موجب ایجاد آلودگی طبیعی می‌شود.

از طرف دیگر، آلودگی غیرطبیعی که با دخالت انسان به وجود می‌آید بسیار بیشتر خطرناک‌تر است که مثال‌های بارز آن را می‌توانیم در خیابان‌ها و کارخانجات مشاهده کنیم.

تأثیر آلودگی هوا بر گیاهان و جانوران از مسائل بسیار مهم و حیاتی است؛ مخصوصا اگر این  آلودگی از جانب انسان تولید شده باشد. از عوامل مؤثر در ایجاد آلودگی غیرطبیعی در هوا می‌توان به حمل‌ونقل، ساخت‌وساز و تخریب پوشش گیاهی، سوزاندن زباله‌ها و نیروگاه‌های برق با سوخت مازوت اشاره نمود که گاز‌های مضر را به جو زمین وارد می‌کنند.

از متداول‌ترین نوع آلاینده‌ها می‌توان به ذرات معلق، کربن سیاه، نیتروژن اکسید، کربن مونو اکسید اشاره کرد. این آلاینده‌ها باعث بیماری‌های متفاوتی مانند مشکلات تنفسی، سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود. نیتروژن اکسید نیز از انواع آلاینده‌های هوا است که از طریق ماشین، سیگار و نیروگاه‌ها تولید می‌شود و از ترکیب آن با گوگرد دی‌اکسید، باران اسیدی به وجود می‌آید که برای پوشش گیاهی و بناها نیز مضر است.

نقش آلودگی هوا در رشد گیاهان

نقش آلودگی هوا در پرورش گیاهان بسیار حائز اهمیت است. با وجود اینکه خود گیاهان یکی از راهکار‌های جلوگیری با آلودگی هوا محسوب می‌شوند؛ اما آلودگی هوا ممکن است بر روی آن‌ها به طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار باشد و حتی رشد آن‌ها تحت‌تأثیر قرار دهد. در ادامه به بررسی به اثرات ناشی از آلودگی هوا بر گیاهان می‌پردازیم.

حساسیت گیاهان به آلودگی

این نکته را شاید بسیاری از افرادی که گل‌وگیاه نگهداری می‌کنند از آن آگاه نباشند؛ اما بسیاری از گیاهان نسبت به آلودگی هوا حساس هستند و اگر آلودگی از حد اندازه بیشتر باشد، به غیر از کاهش رشد گیاه ممکن است باعث پژمردگی، بی‌حالی و زردی برگ‌ها شود. 

بیماری و ایجاد لکه روی گیاه

وجود آلودگی هوا حتی ممکن است موجب ایجاد لک‌های زرد رنگی در بسیاری از گیاهان بر اثر افزایش میزان گاز ازن ‌شود که به آن نکروز می‌گویند.

کاهش رشد گیاهان

به‌طورکلی وجود آلودگی هوا و عوامل دیگر سبب آسیب‌پذیری سریع گیاه و رشد کندتر آن می‌شود. زیرا باعث می‌شود در فرایند فتوسنتز و یا دریافت مواد مغذی اختلال ایجاد شود.

باران اسیدی

باران اسیدی نیز  که از آلودگی هم نشات می گیره به اشکال متفاوت به گیاهان آسیب می‌رساند. افزایش میزان اسیدیته خاک موجب کاهش مواد مغذی خاک می‌شود و گیاهان به میزان کمتری مواد مغذی دریافت می‌کنند و از این نظر برای گیاهان مضر است. همچنین خاک بعضی گیاهان در خاک‌هایی با میزان Ph مشخصی رشد می‌کنند که با بارش باران اسیدی این Ph تغییر می‌کند. در این حالت شما می‌توانید با خرید محلول بافر یا همان محلول تنظیم‌کننده Ph استفاده بنمایید. این محلول‌ها در مدل افزایش‌دهنده Ph و کاهش‌دهنده Ph وجود دارد. 

برای تهیه محلول بافر از سایت ایران گرولایت اقدام کنید

گرد و غبار

یکی از نکاتی که شما باید با در نگهداری از گیاهان آپارتمانی رعایت نمایید، گردگیری و نظافت گیاهان است. با نشستن گرد و غبار و ذرات معلق هوا روی برگ گیاهان، منافذ آن‌ها را می‌پوشاند و روی گیاه شما را تأثیر می‌گذارد.

عدم جذب نور کافی توسط گیاهان 

آلودگی هوا همچنین می‌تواند مانع  رسیدن نور کافی و مناسب به گیاهان می‌شود. می‌دانیم که نوردهی مناسب یکی از شرایط بسیار مهم برای رشد گیاهان می‌باشد و درصورتی‌که میزان نوری که گیاه دریافت می‌کند کافی نباشد موجب کاهش رشد و حتی از بین ‌رفتن گیاه شود. حال اگر آلودگی به حدی باشد که آسمان را پوشانده باشد این نور رسانی به کمترین میزان اتفاق میفتد.
متأسفانه، در شهر‌های بزرگی مانند تهران که از آلودگی هوا رنج می‌برند این اتفاق به‌وفور دیده می‌شود که گیاهان در جذب نور کافی ناتوان هستند. از این ‌رو یکی از راه‌های پرورش گیاهان در شرایط آلودگی هوا می‌تواند لامپ رشد گیاه باشد. شما با خرید لامپ یا ال ای دی رشد گیاه می‌توانید در آب و هوای آلوده و یا حتی ابری زمستان نور رسانی به گیاهان آپارتمانی‌تان را به بهترین شکل ممکن میسر نمایید.

استفاده از دیوار سبز

اگر در شهر شلوغ و آلوده‌ای مثل تهران زندگی می‌کنید، حتماً به این فکر کرده‌اید که چطور می‌شود هوای پاک‌تری را تجربه کرد. یکی از راه‌های ساده و در عین حال موثر برای بهبود کیفیت هوا، استفاده از دیوار سبز است

دیوار سبز یا گرین وال، فضای سبزی است که به صورت عمودی و مستقل روی یک دیوار شکل می‌گیرد. این دیوارها می‌توانند به صورت طبیعی به وجود بیایند، یا اینکه به صورت مهندسی شده ایجاد شوند

دیوار سبز مزایای زیادی دارد. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بهبود کیفیت هوا: دیوار سبزها با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند.

کاهش آلودگی صوتی: دیوار سبزها می‌توانند تا حد زیادی از شدت آلودگی صوتی بکاهند.

افزایش رطوبت هوا: دیوار سبزها با تبخیر آب، به افزایش رطوبت هوا کمک می‌کنند.

کاهش دمای محیط: دیوار سبزها می‌توانند به کاهش دمای محیط کمک کنند.

زیبایی‌شناسی: دیوار سبزها می‌توانند زیبایی محیط را افزایش دهند.

دیوار سبزها می‌توانند در مکان‌های مختلفی استفاده شوند. از جمله این مکان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

ساختمان‌های مسکونی: دیوار سبز می‌تواند به ایجاد فضایی دلنشین و آرامش‌بخش در ساختمان‌های مسکونی کمک کند.

ساختمان‌های اداری: دیوار سبز می‌تواند به افزایش بهره‌وری کارکنان در ساختمان‌های اداری کمک کند.

ساختمان‌های تجاری: دیوار سبز می‌تواند به جذب مشتریان در ساختمان‌های تجاری کمک کند.

فضاهای عمومی: دیوار سبز می‌تواند به زیبایی و سرزندگی فضاهای عمومی کمک کند.

اگر به دنبال راهی برای بهبود کیفیت هوا در شهر خود هستید، استفاده از دیوار سبز می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. دیوار سبز می‌تواند هوای پاک‌تری را برای شما و خانواده‌تان فراهم کند و محیطی زیبا و آرامش‌بخش را برای شما ایجاد کند.

نورپردازی دیوار سبز:

 بهترین گزینه برای نورپردازی دیوار سبز است. نور طبیعی باعث تحریک فتوسنتز گیاهان می‌شود و به رشد و سلامت آنها کمک می‌کند

اما اگر دیوار سبز در معرض نور طبیعی قرار ندارد، باید از نور مصنوعی فقط برای تکمیل نور طبیعی استفاده کرد.

لامپ رشد گیاه 

لامپ‌های مناسب رشد گیاه از جمله ابزارهایی محسوب می‌شود که می‌تواند به رشد و پرورش گیاهان در آلودگی هوا کمک کند. گیاهان برای رشد مناسب خود، نیازمند نوری مناسب هستند و حتی برخی از آنها نیز نیازمند نور مستقیم خورشید هستند؛ اما در شرایط آلودگی که کیفیت نور نیز کاهش می‌یابد رشد گیاهان بسیار محدود می‌شود. در این حالت با استفاده از انواع لامپ رشد گیاه مانند لامپ فول اسپکتروم رشد گیاه و یا smd رشد گیاه می‌توان این نیاز نوری گیاهان را برآورده ساخت. 

انواع لامپ رشد گیاه را از فروشگاه ایران گرولایت تهیه کنید

در بازار مدل‌های متفاوتی با قیمت‌ها و کارایی‌های متفاوت وجود دارد که هرکدام بر اساس هدف و خواسته شما برای رشد گیاه مد نظرتان می‌توانند در رشد گیاه یاری برسانند. مارس هایدرو آمریکا و ایران گرولایت (برند داخلی) از جمله برندهای برتر در بازار جهانی در این زمینه می‌باشند. قیمت لامپ رشد گیاه و ال‌ای‌دی رشد گیاه نیز بر اساس کیفیت ساخت و رنگ نوری که ارائه می‌دهد متفاوت است

گیاهان حساس و مقاوم به آلودگی هوا 

چنانچه خانه شما در منطقه‌ای قرار گرفته است که در معرض آلودگی هوا قرار دارد، از نگهداری گیاهان حساس مانند سیستوس، مخروطیان، سرخس، راش، اسطوخودوس، لوندر و رزماری خودداری فرمایید. این موارد جز گیاهان حساس به آلودگی هوا محسوب می‌شوند.

از طرف دیگر گیاهانی نیز وجود دارند که با وجود برگ‌های ضخیم و لایه محافظ نسبت به آلودگی هوا مقاوم هستند. گیاهانی مانند بامبو، شکوفه‌های گیلاس، درختان انجیر، خرزهره، پیچک و... جزء گیاهان مقاوم به آلودگی هوا هستند. 
یکی از گیاهانی که می‌تواند آلودگی را جذب کند جعفری می‌باشد؛ اما پیشنهاد می‌شود اگر در شهری مانند تهران زندگی می‌کنید آن را برای خوردن نکارید یا شرایط را جوری مهیا کنید که زیاد در معرض آلودگی قرار نگیرد.

بهترین گیاهان برای تصفیه هوا

 گیاهان کیفیت هوا را در چند مرحله افزایش و آلودگی را کاهش می‌دهند. آنها کربن‌دی‌اکسید را جذب می‌کنند و طی عمل فتوسنتز، اکسیژن آزاد می‌کنند، با تعرق بخار آب از طریق منافذ بسیار کوچکی که دارند، موجب افزایش رطوبت می‌شوند و به‌صورت غیرفعال آلاینده‌ها را در سطوح خارجی برگ‌ها جذب کنند.
گیاهانی مانند کلروفیتوم، پتوس، شفلرا، سرخس بوستون و... از جمله گیاهان تصفیه‌کننده هوا می‌باشند. این گیاهان را می‌توان در هر مکانی قرار داد. برای کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با  بهترین گیاهان برای تصفیه هوا می‌توانید به مقاله "بهترین گیاهان تصفیه‌کننده هوا"  رجوع کنید.

با قوی ترین گیاهان اکسیژن ساز آشنا شوید

سخن پایانی

اگر در شهرهای شلوغ و پرترافیک زندگی می‌کنید و از آلودگی هوا اذیت هستید نگهداری گل و گیاه آپارتمانی می‌تواند انتخاب خوبی برای تصفیه هوای داخل خانه باشد؛ اما دقت فرمایید که همین آلودگی نیز می‌تواند بر روی گیاهان شما تأثیر بگذارد. پس در هنگام خرید گیاه آپارتمانی به این موضوع نیز توجه فرمایید که گیاه شما مقاوم هست یا خیر و همچنین با توجه به اطلاعات داده شده در نگهداری از گیاه به نکات گفته شده؛ مانند نور و  باران اسیدی توجه نمایید.